मुशाफिरी कलाविश्वातली
ब्रूटसच्या मुलांचे मृतदेह
इ स पू सहाव्या
शतकात रोममध्ये राजेशाही होती. या शतकाच्या शेवटच्या
काळात टारक्वीन नावाचा
राजा राज्य करत होता. हा
राजा अतिशय अहंकारी होता. काही लोकांच्या हत्या
करून यानं गादी मिळवली
होती. याची राजवट अत्यंत
जुलमी होती.
या राजाच्या बहिणीचा मुलगा (म्हणजे राजाचा भाचा) ल्युशियस ब्रूटस याला मात्र आपल्या
मामाच्या जुलमी राजवटीविषयी मनात प्रचंड राग
होता. (खूप वर्षांनी ज्युलिअस
सीझरच्या काळात होऊन गेलेला ब्रूटस
वेगळा. तो या ल्युशियस ब्रूटसचा
वंशज.)
इ स पू ५१०
च्या दरम्यान एक घटना घडली.
या टारक्वीन राजाच्या मुलानं एक उच्च घराण्यातल्या
शीलवान स्त्रीवर बलात्कार केला. या स्त्रीचं नाव
होतं लूक्रेशिया. लूक्रेशियानं या घटनेनंतर स्वत:च्या छातीत खंजीर
करून आत्महत्या केली. ही अतिशय संतापजनक
घटना होती. ब्रूटसनं लूक्रेशियाच्या मृतदेहासमोरच एक शपथ घेतली.
या शपथेनुसार रोममधली राजेशाही तो संपवणार होता
आणि कायमसाठी प्रजासत्ताक आणणार होता.
या काळात राजा रोमपासून ३५
किमी अंतरावर असणाऱ्या आर्डिया या ठिकाणी होता.
त्याच्यासोबत रोमचं सैन्य होतं. ब्रूटस काही सशस्त्र माणसांसहित
आर्डियाकडं निघाला. रोममध्ये काय चाललं होतं
याची खबर राजाला मिळालीच
होती. ब्रूटस येण्यापूर्वीच राजा पळून गेला.
सैन्यानं ब्रूटसचं स्वागत केलं.
ब्रूटसनं
राजाची सत्ता उलथवून टाकली. त्याला राजेशाहीविषयी इतका तिटकारा होता
की त्यानं रोमवर पुन्हा कुठल्याही राजाला राज्य न करू देण्याची
शपथ रोमवासीयांना घ्यायला सांगितली !! (ब्रूटस आणि कोलेटिनस (लूक्रेशियाचा
पती) ह्या दोघांना रोमच्या लोकांनी
रोमवर राज्य करण्यासाठी निवडून दिलं होतं.)
यानंतरच्या
काळात राजघराण्यातल्या लोकांनी परत सत्तेवर येण्यासाठी
कट रचला. दुर्दैवाचा भाग म्हणजे या
कटात ब्रूटसच्या बायकोचा भाऊ (म्हणजे त्याचा
मेहुणा) आणि त्याची दोन
मुलं ही देखील सामील
होती. रोम प्रजासत्ताकातल्या राज्यकर्त्यांनी कट
रचणाऱ्या लोकांना मृत्युदंड (शिरच्छेद) देण्याचा निर्णय घेतला. मृत्यदंड देताना कठोरता न दाखवू शकलेल्या
कोलेटीनसला आपलं पद सोडावं
लागलं. ब्रूटस मात्र स्वत:च्या मुलांना
मृत्युदंड देताना जराही कचरला नाही. यानंतर शिक्षेचा भाग म्हणून कटात सामील असणाऱ्या
लोकांना विवस्त्र करून काठीनं फटके
देण्यात आले आणि मग
मृत्युदंड देण्यात आला. प्रजासत्ताकाचं रक्षण
करण्यासाठी स्वतःचं कर्तव्य पार पाडताना, स्वत:च्या मुलांना मृत्युदंड
देणारा ब्रूटस इतिहासात अमर झाला.
सोबतच्या
चित्रात आपल्याला ब्रूटसच्या घरातली स्थिती बघायला मिळत आहे. प्राचीन रोममध्ये प्रचलित असणाऱ्या विशिष्ट प्रकारच्या खुर्चीवर ब्रूटस बसलेला पाहायला मिळतो. ब्रूटसच्या
मुलांच्या मृतदेहांना घरात आणलं गेलं
तो प्रसंग या चित्रात दाखवण्यात
आलाय. चित्रात डावीकडं ब्रूटस शोकावस्थेत बसलेला दिसतोय. चित्राच्या मध्यभागी मृत पुत्रांची माता
दिसतीये. तिच्याजवळ तिच्या दोन मुली आहेत.
आपल्या भावांच्या मृत्यूच्या धक्क्यानं यातली थोरली मुलगी बेशुद्ध होताना दिसतीये. उजवीकडं बसलेल्या घरात काम करणाऱ्या
मोलकरणीलाही शोक अनावर झालेला
दिसतोय. चित्रात मध्यभागी असणाऱ्या टेबलवर एका बास्केटमध्ये एक
धारदार कात्री दिसतीये. ती मृत्युदंडाची (शिरच्छेदाची) आठवण करून देते.
आपल्या मुलांच्या मस्तकहीन मृतदेहांकडे ब्रूटस पाहताही नाही आहे.
ब्रूटसच्या
देहबोलीवरून त्याच्या मनातल्या द्विधा मनस्थितीची कल्पना येते. ब्रूटसच्या मागं एका देवतेचं
शिल्प दिसतंय आणि या देवतेच्या
खाली रोम असं लिहिलेलं.
डावीकडं सरकारी अधिकारी मुलांचे मृतदेह आणताना दिसत आहेत. ब्रूटसच्या
पत्नीच्या स्थितीत एक प्रकारची गतिमानता जाणवते. आपली नजर तिच्या हाताच्या दिशेने जाते
आणि तिच्या मुलाच्या मृतदेहाचा भाग आपल्याला दिसतो.
जॅकस डेव्हिड
नावाच्या फ्रेंच चित्रकारानं हे चित्र १७८९ साली काढलं. (डेव्हिड या चित्रावर २ वर्षांहून
अधिक काळ काम करत होता.) हा काळ होता फ्रेंच राज्यक्रांतीचा. या काळात राजाची सत्ता
उलथावून प्रजासत्ताक आणण्यासाठी क्रांतिकारक लोक प्रयत्न करत होते. त्यामुळं या चित्राला
एक प्रकारचं राजकीय, ऐतिहासिक महत्व होतं. डेव्हिडनं फ्रेंच राज्यक्रांतीला मनापासून
पाठिंबा दाखवणारी बरीच चित्रं काढलीत.
हे चित्र ३२३
से मी X ४२२ से मी आकाराच्या विशाल कॅनव्हासवर
काढलं गेलं. हे चित्र सध्या पॅरिसमधल्या जगप्रसिद्ध लूर कलासंग्रहालयात आहे.
- दुष्यंत पाटील
#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी
🌺 संदर्भ :
Image Credit
Jacques-Louis
David / Public domain
