मुशाफिरी कलाविश्वातली
झियाओझियांगची आठ
दृश्ये
हिरवेगार
डोंगर, वनराई, पाण्याचे तलाव, धुके अशा गोष्टी असणाऱ्या ठिकाणी गेल्यावर आपल्याला
एक विशिष्ट अनुभव येतो. आपल्याला एक प्रकारची विलक्षण
शांती इथं जाणवते. कसलाही
कोलाहल इथं नसतो. फारतर
पक्ष्यांचा मधुर चिवचिवाट आपल्याला
ऐकू येतो. चित्रकार मंडळी निसर्गाचा हा खास अनुभव
आपल्या कलाकृतींमधून व्यक्त करण्याचा प्रयत्न करत असतात. अशा
प्रकारच्या निसर्गचित्रांची चीन देशात हजारपेक्षा जास्त वर्षांची दीर्घ परंपरा आहे.
जुन्या काळात
या निसर्गचित्रांमध्ये
चिनी कलाकार बऱ्याचदा आपल्या कल्पनेप्रमाणं निसर्गातल्या गोष्टी दाखवायचे. किंवा काही वेळा निसर्गातल्या
एखाद्या दृश्यावर आधारित असं चित्र ते
काढायचे. बहुतेक वेळा त्यांना चित्रात
पर्वतांचं सौंदर्य दाखवायला आवडायचं. बऱ्याच चित्रात ते पाणीही दाखवायचे.
चीनमधल्या
निसर्गचित्रांना तिथल्या ताओ विचारधारेची पार्श्वभूमी
आहे. या विचारधारेमध्ये निसर्गाचं
महत्व अनन्यसाधारण आहे. उदा. ह्या
विचारधारेप्रमाणं 'या पृथ्वीवर पाण्याइतकं
मृदू आणि जीवनदायी काहीच
नाही. तरीही कठीण आणि मजबूत
(खडकांवर) आघात करण्यासाठी पाण्याइतकं
(प्रभावी) काहीच नाही. दुबळे ताकतवानांना हरवू शकतात. मृदू
गोष्ट कठीण गोष्टीला भारी
पडते.' निसर्गाच्या अभ्यासानं आपल्या जीवनात आवश्यक असणारं अशा प्रकारचं ज्ञान मिळू शकतं. म्हणूनच
या विचारधारेप्रमाणं आपण अरण्यात फिरायला
हवं. तळ्याकाठी बसायला हवं. पक्ष्यांचं निरीक्षण
करायला हवं. एकांतात निसर्गाचं
निरीक्षण करत अंतर्मुख व्हायला
हवं.
निसर्गचित्रणामध्ये
'झियाओझियांगची आठ दृश्ये' हा
चीनमधल्या चित्रकारांचा गेल्या एक हजार वर्षांमधला
एक आवडता विषय. सर्वसाधारण एक हजार वर्षांपूर्वी
तिथं सॉंग घराण्याचं राज्य
चालू असताना या विषयावर कलाकार
मंडळींनी चित्रं काढायला सुरुवात केली. या चित्रमालिकेत चित्रकार
लोकांना जे डोळ्यांना दिसतंय
फक्त तेवढंच दाखवायचं नव्हतं तर मंद प्रकाश,
धुकं यासारख्या गोष्टींचा अनुभव दाखवण्याचा त्यांचा प्रयत्न असायचा. सॉंग डी (इ.
स. १०१५ - १०८०) या कलाकारानं सर्वात
पहिल्यांदा 'झियाओझियांगची आठ दृश्ये' या
विषयावर चित्रं काढली असं मानण्यात येतं.
झियाओझियांग
हा चीनमधला निसर्गसौंदर्यानं नटलेला प्रदेश आहे. या ठिकाणी
झियाओ आणि झियांग
या दोन नद्यांचा संगम
होतो.
या आठ दृश्याचे विषय
फार सुंदर आहेत:
१) झियाओझियांगमधल्या रात्रीच्या पावसाचं
दृश्य
२) घरी परत
येणाऱ्या जंगली हंसांचं दृश्य
३) क्वीन्गलियांगमधल्या मंदिरातला संध्याकाळचा
गॉन्ग (पितळेची चकती असणारं काठी बडवून वाजवायचं वाद्य)
४) पर्वतावरच्या मंदिराचं
दृश्य
५) संध्याकाळचा हिमवर्षाव
६) मासेमारी करणाऱ्या
लोकांच्या खेडेगावाचं संध्याकाळचं दृश्य
७) तळ्याकाठी दिसणारा
हेमंत ऋतूमधला चंद्र
८) घरी परत
येणारी पाण्यातली नाव
इतक्या
सुंदर विषयानं नंतरच्या काळात चित्रकार मंडळींना साद घातली नाही
तरच नवल. 'झियाओझियांगची आठ दृश्ये' या
विषयावर अनेक चित्रकारांनी चित्रं
काढली. खरंतर या चित्रमालिकेनं प्रेरित
होऊन बाकीच्या ठिकाणच्या कलाकारांनी 'आठ दृश्ये' ही
मालिका वेगवेगळ्या ठिकाणांचं निसर्गसौंदर्य दाखवत काढली. चीनच्या पूर्व दिशेच्या भागातल्या, जपानमधल्या आणि कोरियामधल्या कलाकारांनी
त्या त्या ठिकाणाचं निसर्गसौंदर्य
दाखवणारी 'आठ दृश्ये' ची
मालिका बनवली.
सोबत
दिलेली दोन चित्रं 'झियाओझियांगची
आठ दृश्ये' ह्याच मालिकेतली.पण ही चित्रं
खूप अलिकडल्या काळातली - जवळपास शंभर वर्षांपूर्वीची. ही
चित्रं जपानी चित्रकार योकोयामा टायकान यानं काढलेली आहेत.
यातल्या एका चित्रात आपल्याला
पर्वतावरच्या खेड्यातलं रात्रीचं पाऊस पडल्यानंतरचं दृश्य
दिसतंय. पावसासोबत असणाऱ्या वाऱ्यामुळं उंच झाडं वाकताना
दिसत आहेत. दुसऱ्या चित्रात धुक्यात अस्पष्ट दिसणारं पर्वतावरचं मंदिर दिसतंय.
गेल्या हजार वर्षांत या विषयावर काढली गेलेली बहुतेक सारी सारी चित्रं फक्त शाईनं काळ्या पांढऱ्या रंगात काढली गेली असली तरी ही चित्रं आपल्याला एक अनुभव देतात हे मात्र खरं !!
- दुष्यंत पाटील
#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी
संदर्भ :
#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी
संदर्भ :
🌸 Image Credit:
🍁Yokoyama Taikan
(1868-1958) / Public domain
🍁Yokoyama Taikan
(1868-1958) / Public domain
No comments:
Post a Comment