शिवाजीमहाराज

ओळख कलाकृतींची

शिवाजीमहाराज

'राजा रविवर्मा' हे भारतातल्या महान चित्रकारांपैकी एक. लहानपणापासूनच त्यांना चित्रकलेची विलक्षण ओढ होती. लहानपणी राजाच्या दरबारामध्ये  एका पाश्चात्त्य चित्रकाराला चित्र रंगवताना पाहताना त्याच्या वास्तववादी शैलीचा त्यांच्यावर चांगलाच प्रभाव पडला. ही शैली नंतर त्यांनी आत्मसात केली.

समकालील लोकांच्या वास्तववादी व्यक्तिचित्रांमुळं ते प्रसिद्ध झाले. त्यांनी पुराणाकथांमधल्या प्रसंगांची ,कल्पनाशक्तीचा वापर करत खूप सारी चित्रं काढली. त्यांनी भारतीय चित्रकलेला एका वेगळ्या उंचीवर नेलं. त्यांच्या या साऱ्या किर्तीमुळं त्या काळातले राजघराण्यातले बरेचसे लोक स्वतःची व्यक्तिचित्रं काढण्यासाठी त्यांना बोलवायचे.

कलेच्या क्षेत्रातलं त्यांचं एक महत्त्वाचं योगदान म्हणजे त्यांनी सामान्य लोकांपर्यंत चित्रकला पोहोचवली. १८९४ मध्ये त्यांनी मुंबईमधल्या 'घाटकोपर' इथं छापखाना सुरू केला. काही वर्षांनी हा छापखाना लोणावळ्याजवळ हलवण्यात आला. यामध्ये राजा रविवर्मा यांच्या चित्रांच्या हजारो प्रती छापल्या जायच्या. यात प्रामुख्यानं रामायण, महाभारत आणि इतर पुराणकथा यातले प्रसंग रंगवलेली असायचे. त्यांचा छापखाना त्या काळातला सर्वोत्कृष्ट छापखाना मानला जायचा.

सोबत दिलेलं छत्रपती शिवाजी महाराजांचं चित्र हे त्यांच्या एका तैलचित्रावरून याच छापखान्यात छापलं गेलेलं एक चित्र. मूळ तैलरंगातलं चित्र त्यांनी १८९० मध्ये काढलं होतं. राजा रविवर्मा यांनी महाराजांविषयी ऐकलं होतं. कल्पनाशक्तीचा वापर करून त्यांनी ही चित्रकृती बनवली. शिवाजीमहाराज आपल्या निवडक सैनिकांसोबत घोड्यावरून जातानाचा हा प्रसंग या चित्रात सुंदररित्या रंगवलाय. पार्श्वभूमीला एक किल्ला दिसतोय. 

ह्या चित्राचा पूर्वी बालभारतीच्या इयत्ता चौथीच्या शिवछत्रपती या पुस्तकासाठी मुखपृष्ठाच्या चित्रासाठी वापर झाला आहे.

- दुष्यंत पाटील

#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी

संदर्भ:

https://artsandculture.google.com/asset/shivaji/pAFu_9OUrMTVgQ

http://www.museumsofindia.gov.in/repository/record/vmh_kol-R6687-16665