मुशाफिरी कलाविश्वातली
बांधलेला प्रॉमिथियस
इतिहासात आपल्याला बऱ्याचदा एका विशिष्ट प्रकारचे नायक भेटतात. सामान्य लोकांवर अन्याय करत धनाढ्य बनलेल्या लोकांकडून हे नायक संपत्ती लुटतात आणि गरीबांमध्ये वाटून टाकतात. असं करताना ते कुठलाही धोका पत्करायलाही तयार होतात. असे नायक चोर/दरोडेखोर असले तरी ते सामान्य लोकांसाठी ते आदर्शच बनतात. ग्रीक पुराणात आपल्याला अशाच प्रकारचा एक 'प्रॉमिथियस' नावाचा नायक भेटतो.
प्रॉमिथियस शब्दाचा अर्थ होतो पुढचा (म्हणजे भविष्यातला) विचार करू शकणारा. त्याच्या भावाचं नाव असतं एपिमीथस. एपिमीथसचा अर्थ होतो (एखादी गोष्ट घडून गेल्यावर) नंतर विचार करणारा. ग्रीक पुराणामधली प्रॉमिथियस ही एक चलाख व्यक्तिरेखा आहे. पुढं काय घडणार याचा तो चांगला विचार करू शकत असतो.
ग्रीक पुराणातील देवांचा राजा म्हणजे झ्यूअस. या झ्यूअसशी प्रॉमिथियसचे सुरुवातीला चांगले संबंध असतात. एका विशिष्ट युद्धानंतर झ्यूअस देवलोक आणि मनुष्यलोकांचा राजा बनतो आणि त्यानंतर तो मनुष्यलोकांना चांगली वागणूक देत नाही. प्रॉमिथियसला मात्र ही गोष्ट अजिबात आवडत नाही. मनुष्यलोकांवर होणार अन्याय त्याला सहन होत नाही. मनुष्यलोकांसाठी काहीतरी चांगले करण्याची तळमळ त्याला कायम असते.
प्रॉमिथियसला झ्युअस एकदा एक काम सांगतो. एका बैलाच्या मांसाचे २ भाग करायला सांगतो. एक भाग माणसांच्या जेवणात जाणार असतो तर एक देवांच्या. प्रॉमिथियस या ठिकाणी चलाखपणा दाखवतो. माणूसजातीवर होणार अन्याय तो विसरलेला नसतो. तो एका भागात हाडे आणि त्याभोवती चरबी लपेटून ठेवतो. तर दुसऱ्या भागात मांस ठेवतो. झ्युअसला ही चलाखी लक्षात येत नाही. वाटा बिघडण्याची पहिली संधी अर्थातच झ्युअसला मिळते. तो पहिला भाग (हाडे + चरबी) निवडतो. माणसांना मांस मिळते. पण जेंव्हा झ्युअसला आपली फसवणूक झाल्याचं लक्षात येते तेंव्हा तो भयानक संतापतो. माणसांना शिक्षा देण्याचं तो ठरवतो. माणूसजातीकडून तो अग्नी काढून घेतो !! आता कुठलाच माणूस अग्नीचा वापर करू शकत नाही.
प्रॉमिथियसला ही गोष्ट मनाला लागते. प्रॉमिथियस अग्नी चोरून मनुष्यलोकांमध्ये आणतो. असं म्हणतात की ऑलिम्पिकमधली रिले स्पर्धा आणि सुरुवातीचा अग्निप्रज्वलनाचा कार्यक्रम यांची सुरुवात एक प्रकारे प्रॉमिथियसचा सन्मान करण्यासाठीच झाली.
मानवजातीला अग्नी मिळाल्याचं लक्षात येताच झ्युअस संतापतो. तो मानवजातीला आणि प्रॉमिथियसला शिक्षा देण्याचं ठरवतो. आधी त्याला मानवजातीला शिक्षा द्यायची असते. पँडोरा नावाच्या स्त्रीला एका बंद पेटीसह पृथ्वीवर पाठवतो. एपिमीथसला (प्रॉमिथियसचा भाऊ) तिच्याशी लग्न करायला सांगतो. त्यांचं लग्न होतं. या बंद पेटीत काय असावं हा प्रश्न एपिमीथसला पडायचा. पँडोराला ती पेटी उघडायची असते. पुढं काय होणार हे जाणू शकणारा प्रॉमिथियस मात्र ही पेटी उघडायला कायम मनाई करत असतो. त्यामुळं एपिमीथस पेटी उघडायला नकार देत असतो. पण तो झोपलेला असताना ती पेटी उघडते आणि त्यातून रोगराई, द्वेष, गुन्हेगारी अशा प्रकारच्या साऱ्या वाईट गोष्टी पृथ्वीवर पसरतात. झ्युअसची मानवजातीला शिक्षा देण्याची योजना यशस्वी होते.
प्रॉमिथियसला मात्र मानवजातीला मदत केल्याबद्दल अमानुष शिक्षा मिळते. एका पर्वतावर त्याला साखळदंडांनी दगडाला बांधण्यात येतं. दररोज एक गरुड येऊन त्याचं यकृत खात असतो. (प्राचीन ग्रीकवासीयांची समजूत होती की माणसाच्या साऱ्या भावभावना यकृतात असतात.) पण प्रॉमिथियस अमर असतो. त्यामुळं तो मरत नसतो. दुसऱ्या दिवशी त्याच्या यकृताची पूर्ववत वाढ होत असते आणि तो गरुड पुन्हा दुसऱ्या दिवशी येऊन त्याचं यकृत खात असतो. असं हजारो वर्षे चालतं. जगणं म्हणजे त्याच्यासाठी एक प्रकारे शाप होऊन जातो. लोकांसाठी धोका पत्करून काहीतरी केल्याबद्दलची अमानुष शिक्षा तो वर्षानुवर्षे भोगतो. पण शेवटी झ्युअसचा मुलगाच त्याला सोडवतो.
आपल्या या कार्यामुळंच प्रॉमिथियस मानवजातीसाठी खूप मोठा नायक बनला.
आपल्याला सोबतच्या चित्रात दिसतंय ते १७६२ मध्ये निकोलस ऍडम यानं बनवलेलं प्रॉमिथियसचं एक शिल्प. या शिल्पात आपल्याला प्रॉमिथियस बांधलेला दिसतोय तर त्याच्या यकृतावर गरुड चोच मारताना दिसतोय. या शिल्पाची गणना १८ व्या शतकातील सर्वोत्कृष्ट शिल्पांमध्ये होते. ह्या शिल्पात प्रॉमिथियसच्या स्थितीमुळं, विशिष्ट प्रकारे दाखवलेल्या गरुडामुळं एक प्रकारची हालचाल जाणवते, शिल्पात जिवंतपणा जाणवतो.
हे शिल्प सध्या पॅरिसमधल्या जगप्रसिद्ध लूर कलासंग्रहालयात आहे .
- दुष्यंत पाटील
#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी
संदर्भ :
🌹 https://www.britannica.com/topic/Prometheus-Greek-god
🌹 https://www.greekmyths-greekmythology.com/prometheus-fire-myth/
🌹 https://en.wikipedia.org/wiki/Prometheus
🌹 https://www.ancient.eu/Prometheus/
🍁Image Credit:
🌹 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Prometheus_Adam_Louvre_MR1745_edit_atoma.jpg
बांधलेला प्रॉमिथियस
इतिहासात आपल्याला बऱ्याचदा एका विशिष्ट प्रकारचे नायक भेटतात. सामान्य लोकांवर अन्याय करत धनाढ्य बनलेल्या लोकांकडून हे नायक संपत्ती लुटतात आणि गरीबांमध्ये वाटून टाकतात. असं करताना ते कुठलाही धोका पत्करायलाही तयार होतात. असे नायक चोर/दरोडेखोर असले तरी ते सामान्य लोकांसाठी ते आदर्शच बनतात. ग्रीक पुराणात आपल्याला अशाच प्रकारचा एक 'प्रॉमिथियस' नावाचा नायक भेटतो.
प्रॉमिथियस शब्दाचा अर्थ होतो पुढचा (म्हणजे भविष्यातला) विचार करू शकणारा. त्याच्या भावाचं नाव असतं एपिमीथस. एपिमीथसचा अर्थ होतो (एखादी गोष्ट घडून गेल्यावर) नंतर विचार करणारा. ग्रीक पुराणामधली प्रॉमिथियस ही एक चलाख व्यक्तिरेखा आहे. पुढं काय घडणार याचा तो चांगला विचार करू शकत असतो.
ग्रीक पुराणातील देवांचा राजा म्हणजे झ्यूअस. या झ्यूअसशी प्रॉमिथियसचे सुरुवातीला चांगले संबंध असतात. एका विशिष्ट युद्धानंतर झ्यूअस देवलोक आणि मनुष्यलोकांचा राजा बनतो आणि त्यानंतर तो मनुष्यलोकांना चांगली वागणूक देत नाही. प्रॉमिथियसला मात्र ही गोष्ट अजिबात आवडत नाही. मनुष्यलोकांवर होणार अन्याय त्याला सहन होत नाही. मनुष्यलोकांसाठी काहीतरी चांगले करण्याची तळमळ त्याला कायम असते.
प्रॉमिथियसला झ्युअस एकदा एक काम सांगतो. एका बैलाच्या मांसाचे २ भाग करायला सांगतो. एक भाग माणसांच्या जेवणात जाणार असतो तर एक देवांच्या. प्रॉमिथियस या ठिकाणी चलाखपणा दाखवतो. माणूसजातीवर होणार अन्याय तो विसरलेला नसतो. तो एका भागात हाडे आणि त्याभोवती चरबी लपेटून ठेवतो. तर दुसऱ्या भागात मांस ठेवतो. झ्युअसला ही चलाखी लक्षात येत नाही. वाटा बिघडण्याची पहिली संधी अर्थातच झ्युअसला मिळते. तो पहिला भाग (हाडे + चरबी) निवडतो. माणसांना मांस मिळते. पण जेंव्हा झ्युअसला आपली फसवणूक झाल्याचं लक्षात येते तेंव्हा तो भयानक संतापतो. माणसांना शिक्षा देण्याचं तो ठरवतो. माणूसजातीकडून तो अग्नी काढून घेतो !! आता कुठलाच माणूस अग्नीचा वापर करू शकत नाही.
प्रॉमिथियसला ही गोष्ट मनाला लागते. प्रॉमिथियस अग्नी चोरून मनुष्यलोकांमध्ये आणतो. असं म्हणतात की ऑलिम्पिकमधली रिले स्पर्धा आणि सुरुवातीचा अग्निप्रज्वलनाचा कार्यक्रम यांची सुरुवात एक प्रकारे प्रॉमिथियसचा सन्मान करण्यासाठीच झाली.
मानवजातीला अग्नी मिळाल्याचं लक्षात येताच झ्युअस संतापतो. तो मानवजातीला आणि प्रॉमिथियसला शिक्षा देण्याचं ठरवतो. आधी त्याला मानवजातीला शिक्षा द्यायची असते. पँडोरा नावाच्या स्त्रीला एका बंद पेटीसह पृथ्वीवर पाठवतो. एपिमीथसला (प्रॉमिथियसचा भाऊ) तिच्याशी लग्न करायला सांगतो. त्यांचं लग्न होतं. या बंद पेटीत काय असावं हा प्रश्न एपिमीथसला पडायचा. पँडोराला ती पेटी उघडायची असते. पुढं काय होणार हे जाणू शकणारा प्रॉमिथियस मात्र ही पेटी उघडायला कायम मनाई करत असतो. त्यामुळं एपिमीथस पेटी उघडायला नकार देत असतो. पण तो झोपलेला असताना ती पेटी उघडते आणि त्यातून रोगराई, द्वेष, गुन्हेगारी अशा प्रकारच्या साऱ्या वाईट गोष्टी पृथ्वीवर पसरतात. झ्युअसची मानवजातीला शिक्षा देण्याची योजना यशस्वी होते.
प्रॉमिथियसला मात्र मानवजातीला मदत केल्याबद्दल अमानुष शिक्षा मिळते. एका पर्वतावर त्याला साखळदंडांनी दगडाला बांधण्यात येतं. दररोज एक गरुड येऊन त्याचं यकृत खात असतो. (प्राचीन ग्रीकवासीयांची समजूत होती की माणसाच्या साऱ्या भावभावना यकृतात असतात.) पण प्रॉमिथियस अमर असतो. त्यामुळं तो मरत नसतो. दुसऱ्या दिवशी त्याच्या यकृताची पूर्ववत वाढ होत असते आणि तो गरुड पुन्हा दुसऱ्या दिवशी येऊन त्याचं यकृत खात असतो. असं हजारो वर्षे चालतं. जगणं म्हणजे त्याच्यासाठी एक प्रकारे शाप होऊन जातो. लोकांसाठी धोका पत्करून काहीतरी केल्याबद्दलची अमानुष शिक्षा तो वर्षानुवर्षे भोगतो. पण शेवटी झ्युअसचा मुलगाच त्याला सोडवतो.
आपल्या या कार्यामुळंच प्रॉमिथियस मानवजातीसाठी खूप मोठा नायक बनला.
आपल्याला सोबतच्या चित्रात दिसतंय ते १७६२ मध्ये निकोलस ऍडम यानं बनवलेलं प्रॉमिथियसचं एक शिल्प. या शिल्पात आपल्याला प्रॉमिथियस बांधलेला दिसतोय तर त्याच्या यकृतावर गरुड चोच मारताना दिसतोय. या शिल्पाची गणना १८ व्या शतकातील सर्वोत्कृष्ट शिल्पांमध्ये होते. ह्या शिल्पात प्रॉमिथियसच्या स्थितीमुळं, विशिष्ट प्रकारे दाखवलेल्या गरुडामुळं एक प्रकारची हालचाल जाणवते, शिल्पात जिवंतपणा जाणवतो.
हे शिल्प सध्या पॅरिसमधल्या जगप्रसिद्ध लूर कलासंग्रहालयात आहे .
- दुष्यंत पाटील
#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी
संदर्भ :
🌹 https://www.britannica.com/topic/Prometheus-Greek-god
🌹 https://www.greekmyths-greekmythology.com/prometheus-fire-myth/
🌹 https://en.wikipedia.org/wiki/Prometheus
🌹 https://www.ancient.eu/Prometheus/
🍁Image Credit:
🌹 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Prometheus_Adam_Louvre_MR1745_edit_atoma.jpg
No comments:
Post a Comment