मुशाफिरी कलाविश्वातली: द काॅर्सेर

ओळख कलाकृतींची

द काॅर्सेर

लाॅर्ड बायरन या विख्यात इंग्रज कवीचं 'द काॅर्सेर' नावाचं एक काव्य 1814 मध्ये प्रकाशित झालं. हे काव्य किती लोकप्रिय व्हावं? पहिल्याच दिवशी या काव्याच्या तब्बल 10000 प्रती विकल्या गेल्या !! या काव्यामध्ये एक कथा होती. नंतर ह्या काव्यातल्या कथेवर आॅपेरा, बॅले आणि संगीतही रचले गेले.

ह्या काव्यात काॅर्सेर नावाच्या लुटारूची कथा आहे. कथानक थोडक्यात असं:

काॅर्सेर हा लुटारू दुसऱ्या बेटावर राहणाऱ्या पाशाच्या राजवाड्यावर हल्ला करुन लुटण्याचा बेत आखतो. त्याची पत्नी मेदोरा त्याचं मन वळवण्याचा बराच प्रयत्न करते. त्यानं ही जोखीम पत्करू नये असं तिला मनोमन वाटत असतं. पण काॅर्सेरचा निश्चय पक्का असतो. हल्ला करण्यासाठी तो समुद्रातून प्रवास करायला निघतो.

बुरखाधारी काॅर्सेर आणि त्याचे साथीदार राजवाड्यापर्यंत पोहोचतात. ते राजवाड्यात घुसतात. आखलेल्या बेताप्रमाणं ते हल्ला चढवतात. अपेक्षेप्रमाणं त्यांचा हल्ला यशस्वी होत जातो. पण इतक्यात ते काही स्त्रीयांच्या किंकाळ्या कक्षा. त्या पाशाच्या जनानखान्यातल्या (हरेम) बंदी बनवलेल्या स्त्रीया असतात. काॅर्सेर त्यांना मुक्त बनवण्याचा प्रयत्न करतो. पण ठरलेल्या योजनेत नसलेल्या ह्या कामामुळं त्यांची योजना फसते. पाशाचे सैन्य प्रतिहल्ला चढवतात. काॅर्सेकच्या बहुतेक साऱ्या साथीदारांना ते संपवतात आणि काँर्सेरला ते कैद करतात.

बंदी बनलेल्या काॅर्सेरला गुल्नेर नावाची पाशाची गुलाम असणारी स्त्री चोरून भेटायला येते. काॅर्सेरनं त्यांच्या मुक्तीसाठी केलेल्या प्रयत्नाबद्दल तिच्या मनात कृतज्ञतेचे भाव असतात. काॅर्सेरला कैदेमधुन सोडवण्याचा प्रयत्न करण्याचा मानस ती व्यक्त करते.

1831 च्या दरम्यान डेलॅक्राॅक्स नावाच्या चित्रकारानं कथेतल्या ह्याच प्रसंगावर एक जलरंगात एक चित्र काढलं. ह्या चित्रात गुल्नेर हातामध्ये दिवा घेऊन काॅर्सेरला बंदी बनवलेल्या कोठडीमध्ये आलेली दिसते. तिच्या दुसऱ्या हातात खंजीर दिसतो. त्याला सोडवण्याचा मानस सांगताना तिच्या चेहऱ्यावर जोखीम पत्करण्याचे धाडसी भाव दिसतात. त्याला एकप्रकारे आश्चर्याचा धक्का बसलेला दिसतो. चित्रकारानं ह्या कलाकृतीत कुंचल्याचे हलके फटकारे (loose strokes) वापरलेले दिसतात.