कुतूहल कलाविश्वातलं
जत्रा
हार्लेक्विनेड हा सोळाव्या शतकानंतर युरोपमध्ये पसरलेला एका विशिष्ट प्रकारच्या विनोदी नाटकांचा प्रकार. याची सुरुवात इटलीत झाली पण नंतर हा सर्वत्र पसरला. याची लोकप्रियता एकोणिसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात कमी होत गेली. १९३० च्या आसपास हा प्रकार नामशेष झाला.
या नाट्यप्रकारात काही ठराविक पात्रं येतात. सर्वसाधारण कथानक असं काहीतरी असतं: मुख्य नायक असतो हार्लेक्विन. त्याचं कोलंबाईन या नायिकेचे प्रेम असतं. तिचंही त्याच्यावर प्रेम असतं. तिच्या स्वार्थी/हावरट असणाऱ्या वडिलांचा या प्रेमाला विरोध असतो. त्यांच्या नोकरांच्या सहाय्यानं ते दोघांची ताटातूट करण्याचा प्रयत्न करतात. यापैकी एक नोकर असतो - पिअराॅट. काहीशा बावळट असणाऱ्या या नोकराचंही कोलंबाईनवर प्रेम असतं. (त्यामुळं या पात्राला कधीकधी एक भावुकपणाची छटा येते.) पण एकूणच बावळट असण्यामुळं हे पात्र विदुषकासारखं बनतं.
हार्लेक्वीन हा मात्र चतुर असतो. कठीण प्रसंगी काहीतरी शक्कल लढवून तो दरवेळी मार्ग काढतो. हार्लेक्वीनचं पात्र रोमँटिक असतं. त्याच्याकडं एक जादूची छडी असते. त्या छडीचा वापर करत तो जादूही करत असतो. हार्लेक्वीन हे पात्र पिअराॅटच्या पात्राच्या नेमकं उलटं आहे. या दोन पात्रांमध्ये विरोधाभास आहे. पिढ्यान्पिढ्या रंगभूमीवरची ही पात्रं ठरलेली असायची.
पाॅल सिझेन ह्या चित्रकारानं 'जत्रा' ह्या चित्रात ह्याच व्यक्तिरेखा थोड्याशा वेगळ्या प्रकारे दाखवल्या. (त्याकाळात बऱ्याचदा जत्रेमध्ये हे नाटक सादर व्हायचं.) त्यानं ह्या पात्रांना दाखवलं ते रंगभूमीवर प्रवेश करताना. म्हणजे ही पात्रं अजून लोकांसमोर आलेली नसताना. त्यामुळं चित्रकारानं ह्या पात्रांच्या वेगळ्याच छटा दाखवण्याची मुभा घेतली आहे. एकप्रकारे त्यानं अभिनेत्यांचे भूमिकेचे मुखवटे चढवण्यापूर्वीचे चेहरे या चित्रात दाखवले आहेत. यातला हार्लेक्वीन हसता खेळता चेहरा असणारा, नेहमीची प्रतिमा असणारा नायक वाटत नाही. तो थोडासा अहंकारी असा वाटतो. पण पडद्यांच्या रचनेमुळं त्याच्या व्यक्तिमत्वाला एक गती येते. त्याच्या तांबड्या-काळ्या कपड्यांमुळं तो उठून दिसतो. याउलट पिअराॅट एकरंगी कपड्यांत दिसतो. ही वेशभूषा नाट्यतल्या पात्रांना अनुसरून आहे. दोघांच्या उंचीमध्येही फरक जाणवतो. पिअराॅट हार्लेक्वीनला ढकलताना दिसतो. आपल्या बावळट भुमिकेनं लोकांना हसवण्याच्या तयारीत पिअराॅट दिसतो. त्याच्या चेहऱ्यावर बावळटपणा किंवा भावूकपणा दिसत नाही.
कुणालातरी स्वतःच्या बंगल्यामध्ये लावण्यासाठी नविन चित्र हवं होतं म्हणून त्यानं पाॅलला चित्र काढायला सांगितलं होतं. पाॅलनं मग हे चित्र काढलं होतं. हे चित्र काढताना स्वतःच्या मुलाला त्यानं हार्लेक्वीनसाठी माॅडेल म्हणून उभं केलं होतं. पाॅलच्या मृत्यूनंतर हे चित्र चांगलंच गाजलं. जगप्रसिद्ध चित्रांमध्ये या चित्राचा समावेश होतो.
- दुष्यंत पाटील
#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी
संदर्भ :
https://arthive.com/artists/1020~Paul_Cezanne/works/1279~Pierrot_and_harlequin
https://vsemart.com/pierrot-and-harlequin-by-paul-cezanne/
http://www.paulcezanne.org/pierrot-and-harlequin.jsp
जत्रा
हार्लेक्विनेड हा सोळाव्या शतकानंतर युरोपमध्ये पसरलेला एका विशिष्ट प्रकारच्या विनोदी नाटकांचा प्रकार. याची सुरुवात इटलीत झाली पण नंतर हा सर्वत्र पसरला. याची लोकप्रियता एकोणिसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात कमी होत गेली. १९३० च्या आसपास हा प्रकार नामशेष झाला.
या नाट्यप्रकारात काही ठराविक पात्रं येतात. सर्वसाधारण कथानक असं काहीतरी असतं: मुख्य नायक असतो हार्लेक्विन. त्याचं कोलंबाईन या नायिकेचे प्रेम असतं. तिचंही त्याच्यावर प्रेम असतं. तिच्या स्वार्थी/हावरट असणाऱ्या वडिलांचा या प्रेमाला विरोध असतो. त्यांच्या नोकरांच्या सहाय्यानं ते दोघांची ताटातूट करण्याचा प्रयत्न करतात. यापैकी एक नोकर असतो - पिअराॅट. काहीशा बावळट असणाऱ्या या नोकराचंही कोलंबाईनवर प्रेम असतं. (त्यामुळं या पात्राला कधीकधी एक भावुकपणाची छटा येते.) पण एकूणच बावळट असण्यामुळं हे पात्र विदुषकासारखं बनतं.
हार्लेक्वीन हा मात्र चतुर असतो. कठीण प्रसंगी काहीतरी शक्कल लढवून तो दरवेळी मार्ग काढतो. हार्लेक्वीनचं पात्र रोमँटिक असतं. त्याच्याकडं एक जादूची छडी असते. त्या छडीचा वापर करत तो जादूही करत असतो. हार्लेक्वीन हे पात्र पिअराॅटच्या पात्राच्या नेमकं उलटं आहे. या दोन पात्रांमध्ये विरोधाभास आहे. पिढ्यान्पिढ्या रंगभूमीवरची ही पात्रं ठरलेली असायची.
पाॅल सिझेन ह्या चित्रकारानं 'जत्रा' ह्या चित्रात ह्याच व्यक्तिरेखा थोड्याशा वेगळ्या प्रकारे दाखवल्या. (त्याकाळात बऱ्याचदा जत्रेमध्ये हे नाटक सादर व्हायचं.) त्यानं ह्या पात्रांना दाखवलं ते रंगभूमीवर प्रवेश करताना. म्हणजे ही पात्रं अजून लोकांसमोर आलेली नसताना. त्यामुळं चित्रकारानं ह्या पात्रांच्या वेगळ्याच छटा दाखवण्याची मुभा घेतली आहे. एकप्रकारे त्यानं अभिनेत्यांचे भूमिकेचे मुखवटे चढवण्यापूर्वीचे चेहरे या चित्रात दाखवले आहेत. यातला हार्लेक्वीन हसता खेळता चेहरा असणारा, नेहमीची प्रतिमा असणारा नायक वाटत नाही. तो थोडासा अहंकारी असा वाटतो. पण पडद्यांच्या रचनेमुळं त्याच्या व्यक्तिमत्वाला एक गती येते. त्याच्या तांबड्या-काळ्या कपड्यांमुळं तो उठून दिसतो. याउलट पिअराॅट एकरंगी कपड्यांत दिसतो. ही वेशभूषा नाट्यतल्या पात्रांना अनुसरून आहे. दोघांच्या उंचीमध्येही फरक जाणवतो. पिअराॅट हार्लेक्वीनला ढकलताना दिसतो. आपल्या बावळट भुमिकेनं लोकांना हसवण्याच्या तयारीत पिअराॅट दिसतो. त्याच्या चेहऱ्यावर बावळटपणा किंवा भावूकपणा दिसत नाही.
कुणालातरी स्वतःच्या बंगल्यामध्ये लावण्यासाठी नविन चित्र हवं होतं म्हणून त्यानं पाॅलला चित्र काढायला सांगितलं होतं. पाॅलनं मग हे चित्र काढलं होतं. हे चित्र काढताना स्वतःच्या मुलाला त्यानं हार्लेक्वीनसाठी माॅडेल म्हणून उभं केलं होतं. पाॅलच्या मृत्यूनंतर हे चित्र चांगलंच गाजलं. जगप्रसिद्ध चित्रांमध्ये या चित्राचा समावेश होतो.
- दुष्यंत पाटील
#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी
संदर्भ :
https://arthive.com/artists/1020~Paul_Cezanne/works/1279~Pierrot_and_harlequin
https://vsemart.com/pierrot-and-harlequin-by-paul-cezanne/
http://www.paulcezanne.org/pierrot-and-harlequin.jsp
No comments:
Post a Comment