यूक्लिड

कुतूहल कलाविश्वातलं

यूक्लिड

रिबेरा हा सतराव्या शतकातला एक चित्रकार. याचा जन्म स्पेनमध्ये झाला पण हा नंतर इटलीमध्ये आला, त्यानं इटलीमध्ये असताना रंगवलेली बरीचशी चित्रं गाजली. 

तो इटलीमध्ये आला तेंव्हाचा काळ वेगळा होता. राजघराण्यातल्या किंवा श्रीमंत लोकांपेक्षा विद्वान माणसांची चित्रं याकाळात लोकप्रिय होत चालली होती. प्राचीन ग्रीक आणि रोमन तत्वज्ञानामध्ये लोकांचा रस वाढत चालला होता. याकाळात त्यानं काढलेलं एक चित्र म्हणजे 'यूक्लिड'. यूक्लिड हा इ.स.पुर्व ३०० च्या दरम्यान ग्रीसमध्ये होऊन गेलेला थोर गणिती होता. खरंतर 'भूमितीचा जनक' या नावानंही तो ओळखला जातो. स्वतःच्या प्रमेयांसोबतच त्यानं त्याकाळात ज्ञात असणाऱ्या साऱ्या गणिताच्या सिध्दांतांचं संकलन केलं. युक्लिडनंतर जवळपास पुढची २००० वर्षे गणिताच्या दुनियेत इतकं मोठं काम कुणीच केलं नाही. त्यानं लिहिलेलं एलिमेंट्स हे पुस्तक विसाव्या शतकातही बेस्ट सेलर होतं !!

या चित्रकारानं यूक्लिडच्या काढलेल्या चित्राचं वैशिष्ट म्हणजे त्यानं यूक्लिडच्या बाह्यरूपापेक्षा यूक्लिडच्या व्यक्तिमत्वाचं, त्याच्या अंतरंगांचं केलेलं चित्रण. हे चित्र प्रचलित व्यक्तिचित्रांच्या (portrait) खुपच वेगळं होतं. या चित्रात गडद काळ्या पार्श्वभूमीवर यूक्लिड दाखवला गेलाय. त्याची दाढी, नखं वाढलेली आहेत. कपडे जीर्ण झालेले आहेत. असं वाटतंय की त्याचं दैनंदिन आयुष्यात लक्षच नाहीये. सारं आयुष्य त्यानं गणिताला समर्पित केल्यासारखं दिसतंय. त्याचे डोळे एकप्रकारे त्याची गणिताच्या विश्वातली असणारी सत्ता दाखवतात. तो गणिताचा एक ग्रंथ दाखवतोय. त्यामध्ये आपल्याला भूमितीच्या आकृत्या दिसतात. हा ग्रंथही जीर्ण झालेला दिसतो.

या चित्रकाराचा आयुष्यातला शेवटचा काळ वाईट गेला. आर्थिक समस्यांना तोंड देता देता याचा मृत्यू झाला.

- दुष्यंत पाटील

#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान

#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी

संदर्भ :

https://sizeofart.com/dose-of-art-47-jusepe-de-ribera-euclid-c-1630-1635/

http://www.getty.edu/art/collection/objects/130406/jusepe-de-ribera-euclid-spanish-about-1630-1635/