कुतूहल कलाविश्वातलं
गाॅर्डिअन गाठ
एका कथेप्रमाणं इ. पू. ३३३ मध्ये सिकंदर आपल्या सैन्यासहित (आजच्या तुर्कस्तानमधल्या) एका छोट्याशा देशातल्या शहरात पोहोचला. शहराचं नाव होतं गाॅर्डिअम. हे शहर त्या देशाची राजधानी होती. सिकंदरचं वय होतं अवघं २३ वर्षं. पण जगावर राज्य करण्याची त्याची महत्वाकांक्षा जागी झाली होती.
गाॅर्डिअममध्ये पोहोचल्यावर त्याला एक रथ दिसला. रथ खूप जुना होता. या रथाशी संबंधित एक पारंपारिक समजूत तिथं प्रचलित होती. या रथाला दोरखंडाच्या एकावर एक अशा अनेक गाठी घट्टपणे बांधलेल्या होत्या. या गाठी इतक्या क्लिष्ट पध्दतीनं बांधल्या होत्या की त्या नीट दिसतही नव्हत्या. सोडवणं तर निव्वळ अशक्य होतं. तिथल्या लोकांच्या समजूतीप्रमाणं या गाठीशी संबंधित पूर्वी एक भविष्यवाणी झाली होती. या भविष्यवाणीप्रमाणं जो कुणी या गाठी सोडवेल तो साऱ्या आशियावर राज्य करणार होता.
सिकंदरला हे समजल्यावर त्याला ही गाठ सोडवण्याची तीव्र इच्छा झाली. तो ती गाठ सोडवण्यासाठी लगेच रथापाशी आला. त्यानं थोडावेळ प्रयत्न केला पण गाठ काही सुटेना. सिकंदर दोन पावलं मागं गेला आणि त्यानं आपली तलवार बाहेर काढली. तो गरजला, "ही गाठ मी कशी सोडवेन यानं काही फरक पडणार नाही!". त्यानं तलवार चालवून गाठ कापून सोडवली. (दुसऱ्या एका दंतकथेप्रमाणं त्यानं रथातला एक छोटासा भाग सुटा करून गाठ सोडवली.)
त्याच दिवशी त्या शहरामध्ये रात्री वादळासहित पाऊस पडला. सिकंदर आणि त्याच्या लोकांनी एकप्रकारचा दैवी शुभशकुन मानला !!
या कथेतून दोन शब्दप्रयोग इंग्रजी भाषेत आले. एखाद्या क्लिष्ट समस्येला इंग्रजीमध्ये गाॅर्डिअन नाॅट (Gordian knot) असं म्हणतात. तर क्लिष्ट समस्येवरच्या धाडसी आणि सर्जनशील उपायाला 'गाॅर्डिअन नाॅट कापून काढणं' (cutting Gordian knot) असं म्हणतात !!
बर्थेलेमी नावाच्या एका फ्रेंच चित्रकारानं हा प्रसंग दाखवणारं चित्र १७६७ मध्ये काढलं. या चित्रात त्यानं सिकंदर आपली तलवार काढत गाठ कापण्याचा निर्णय घेतानाचा क्षण दाखवलाय. चित्राच्या मध्यभागी सिकंदर आहे. चित्रामध्ये सिकंदरवर प्रकाश थोडासा जास्त दाखवलाय. सिकंदराच्या निर्णयांना लोक आश्चर्यचकित झालेले दिसतात. चित्रातल्या लोकांचे हावभाव, त्यांची देहबोली यामुळं हे चित्र जिवंत वाटतं.
- दुष्यंत पाटील
गाॅर्डिअन गाठ
एका कथेप्रमाणं इ. पू. ३३३ मध्ये सिकंदर आपल्या सैन्यासहित (आजच्या तुर्कस्तानमधल्या) एका छोट्याशा देशातल्या शहरात पोहोचला. शहराचं नाव होतं गाॅर्डिअम. हे शहर त्या देशाची राजधानी होती. सिकंदरचं वय होतं अवघं २३ वर्षं. पण जगावर राज्य करण्याची त्याची महत्वाकांक्षा जागी झाली होती.
गाॅर्डिअममध्ये पोहोचल्यावर त्याला एक रथ दिसला. रथ खूप जुना होता. या रथाशी संबंधित एक पारंपारिक समजूत तिथं प्रचलित होती. या रथाला दोरखंडाच्या एकावर एक अशा अनेक गाठी घट्टपणे बांधलेल्या होत्या. या गाठी इतक्या क्लिष्ट पध्दतीनं बांधल्या होत्या की त्या नीट दिसतही नव्हत्या. सोडवणं तर निव्वळ अशक्य होतं. तिथल्या लोकांच्या समजूतीप्रमाणं या गाठीशी संबंधित पूर्वी एक भविष्यवाणी झाली होती. या भविष्यवाणीप्रमाणं जो कुणी या गाठी सोडवेल तो साऱ्या आशियावर राज्य करणार होता.
सिकंदरला हे समजल्यावर त्याला ही गाठ सोडवण्याची तीव्र इच्छा झाली. तो ती गाठ सोडवण्यासाठी लगेच रथापाशी आला. त्यानं थोडावेळ प्रयत्न केला पण गाठ काही सुटेना. सिकंदर दोन पावलं मागं गेला आणि त्यानं आपली तलवार बाहेर काढली. तो गरजला, "ही गाठ मी कशी सोडवेन यानं काही फरक पडणार नाही!". त्यानं तलवार चालवून गाठ कापून सोडवली. (दुसऱ्या एका दंतकथेप्रमाणं त्यानं रथातला एक छोटासा भाग सुटा करून गाठ सोडवली.)
त्याच दिवशी त्या शहरामध्ये रात्री वादळासहित पाऊस पडला. सिकंदर आणि त्याच्या लोकांनी एकप्रकारचा दैवी शुभशकुन मानला !!
या कथेतून दोन शब्दप्रयोग इंग्रजी भाषेत आले. एखाद्या क्लिष्ट समस्येला इंग्रजीमध्ये गाॅर्डिअन नाॅट (Gordian knot) असं म्हणतात. तर क्लिष्ट समस्येवरच्या धाडसी आणि सर्जनशील उपायाला 'गाॅर्डिअन नाॅट कापून काढणं' (cutting Gordian knot) असं म्हणतात !!
बर्थेलेमी नावाच्या एका फ्रेंच चित्रकारानं हा प्रसंग दाखवणारं चित्र १७६७ मध्ये काढलं. या चित्रात त्यानं सिकंदर आपली तलवार काढत गाठ कापण्याचा निर्णय घेतानाचा क्षण दाखवलाय. चित्राच्या मध्यभागी सिकंदर आहे. चित्रामध्ये सिकंदरवर प्रकाश थोडासा जास्त दाखवलाय. सिकंदराच्या निर्णयांना लोक आश्चर्यचकित झालेले दिसतात. चित्रातल्या लोकांचे हावभाव, त्यांची देहबोली यामुळं हे चित्र जिवंत वाटतं.
- दुष्यंत पाटील
#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी
संदर्भ :
https://www.history.com/news/what-was-the-gordian-knot
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Gordian_Knot?wprov=sfla1
No comments:
Post a Comment