डेल्फीमधला रथचालक

कुतूहल कलाविश्वातलं

डेल्फीमधला रथचालक

प्राचीन ग्रीसमध्ये अनेक स्पर्धा चालायच्या. त्यापैकी लोकप्रिय असणारी एक म्हणजे रथांची शर्यत. सर्वसाधारण इ. पु. सातव्या शतकात ग्रीसमध्ये मानाच्या मानल्या जाणाऱ्या ऑलिम्पिक स्पर्धांमध्ये रथांच्या शर्यतीचा समावेश करण्यात आला. यामध्ये रथाला २ किंवा ४ घोडे असायचे. या शर्यतीत भाग घेणं हे अगदीच जोखमीचं काम असायचं. बऱ्याचदा या रथचालकांना गंभीर इजा व्हायची. कधी कधी त्यांचा या स्पर्धेतच दुर्दैवी अंत व्हायचा  ही स्पर्धा फक्त रथचालकांसाठी नव्हे तर घोड्यांसाठीही धोक्याची असायची.

फक्त आॅलिंपीकच नव्हे तर अशा अॅथलेटिक स्पर्धा बऱ्याच ठिकाणी चालायच्या. डेल्फीमध्ये अशीच एक शर्यत जिंकलेल्या एका रथचालकाचं शिल्प इ पू पाचव्या शतकात बनवलं गेलं. सिसीलीच्या राजानं हे काम करायला सांगितलं होतं. एका भव्य वास्तूचा हे शिल्प एक भाग होतं. मुळ शिल्पात रथचालक, रथ आणि घोडेही होते. आज त्यातला रथचालक उपलब्ध आहे.

हे शिल्प ग्रीसच्या अभिजात कलेच्या सुरूवातीच्या काळात येतं. पाश्चिमात्य कलेच्या इतिहासात हे शिल्प खूप महत्वाचं मानलं जातं. हे शिल्प चांगल्या प्रकारे जतन करण्यात आलंय. हे शिल्प कास्याचं आहे. शर्यत जिंकल्यानंतर हा रथचालक प्रेक्षकांना आपल्या रथ आणि घोड्यांसहित अभिवादन करतोय. इतकी लोकप्रिय आणि धोक्याची स्पर्धा जिंकूनही या रथचालकाच्या चेहऱ्यावर आवेश दिसत नाही आहे. त्याच्या स्वभावातला विनम्रता, भावनांचं नियंत्रण दिसतं. त्यामुळं या शिल्पात एक प्रकारे त्याच्या शारीरिक सौंदर्याबरोबर मानसिक सौंदर्यही दिसून येतं.

या कास्यशिल्पात रथचालकाचे ओठ आणि पापण्या मात्र तांब्याच्या बनवल्या आहेत. डोक्याची पट्टी चान्दीची बनली आहे. काळ्या आणि चमकदार असणाऱ्या अशा एका प्रकारच्या काचेसारख्या एका प्रकारच्या नैसर्गिक द्रव्यापासून डोळे बनवलेत. हा चालक सरळ उभा असल्यानं त्यात एक प्रकारची स्थिरता भासते. 

- दुष्यंत पाटील

#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी

संदर्भ:

https://www.ancient-greece.org/art/chiarioteer.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Chariot_racing

https://youtu.be/A-Q79HlORtM