ऑर्फिअसचं मस्तक घेतलेली मुलगी

ओळख कलाकृतींची

ऑर्फिअसचं मस्तक घेतलेली मुलगी

ग्रीक पुराणात ऑर्फिअसचं स्थान खास आहे. तो दैवी संगीतकार आहे. माणसंच काय त्याच्या संगीताची जादू प्राण्यांवरही चालते. त्याची आणि युरिडीस (त्याची पत्नी) यांची कथा विलक्षण आहे. तिच्या मृत्यूनंतर तिला स्वर्गातून परत आणण्यासाठी त्यानं केलेल्या प्रयत्नांची गोष्ट प्रसिध्द आहे. आणि त्यावर बऱ्याच कलाकारांनी चित्रं काढली.

त्याच्या मृत्यूविषयी बरीच कथानकं आहेत. त्यापैकी एक कथा अशी काहीतरी आहे:  या कथेनुसार, ज्या संगीतामुळं ऑर्फिअसनं साऱ्या लोकांना मंत्रमुग्ध केलं तेच संगीत त्याच्या मृत्यूला कारणीभूत ठरलं. अनेक स्त्रिया त्याच्यावर लुब्ध झाल्या होत्या. युरिडीसच्या मृत्यूनंतर त्यांनी ऑर्फिअसशी जवळीक साधण्याचा प्रयत्न केला. पण पत्नीच्या मृत्यूनंतरही ऑर्फिअस तिच्याशिवाय दुसऱ्या कुणाचाच विचार करू शकत नव्हता. जवळीक साधण्यात असफल ठरलेल्या त्या स्त्रिया मत्सरानं आणि क्रोधानं वेड्या झाल्या. त्यांनी ऑर्फिअसला ठार केलं. ऑर्फिअसचं नदीत टाकलेलं मस्तक मात्र गातच राहिलं. पुराणकथेप्रमाणं हे मस्तक समुद्रात जाऊन मिळालं. 

पण चित्रकारानं इथं सर्जनशीलता दाखवत एक वेगळी कल्पना मांडली आहे. त्यानं चित्रात दाखवल्याप्रमाणं एका मुलीनं त्याचं मस्तक आणि वाद्य नदीतून उचलून घेतलं आहे. ऑर्फिअसच्या झालेल्या दुर्दैवी अंताबद्दल दोघंही डोळे मिटून एक प्रकारे चिंतन करत आहेत. चित्रामध्ये हा विचार टाकणारा प्रसंग चालू असतानाच पार्श्वभूमीला शांत, नयनरम्य निसर्गाचं दृश्य आहे. यात चित्राच्या डाव्या, वरच्या कोपऱ्यात काही मुलं संगीत वाजवताना दिसत आहेत. तर उजव्या खालच्या कोपऱ्यात कासवं दाखवली आहेत. ऑर्फिअस जे वाद्य वाजवायचा (जे आपल्याला चित्रातही दिसतंय) त्याला 'लायर' म्हणतात. ग्रीक पुराणकथेप्रमाणं पहिलं लायर बनवताना कासवाच्या कवचाचा वापर केला गेला होता. 

या चित्राचा चित्रकार आहे गुस्टाव मोऱ्यु. हा फ्रेंच चित्रकार प्रतीकात्मक चित्रं काढण्यासाठी प्रसिद्ध होता. त्यानं हे चित्र १८६५ मध्ये काढलंय.

- दुष्यंत पाटील

#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी

संदर्भ:

https://artsandculture.google.com/asset/orpheus/dAFxzrkQpFJilw

ग्रीकपुराण - सुप्रिया सहस्त्रबुद्धे