ग्रामीण विवाह

ओळख कलाकृतींची

ग्रामीण विवाह

जवळपास २०० वर्षांपूर्वी होऊन गेलेला जॉन लुईस क्रेमेल हा चित्रकार जन्मानं जर्मन होता. पण त्यानं आपलं सारं आयुष्य अमेरिकेत घालवलं. आपल्या चित्रांमध्ये दैनंदिन जीवन दाखवणारा हा पहिलाच अमेरिकन चित्रकार मानला जातो. त्याचं 'ग्रामीण विवाह' (country wedding) आज आपण जवळून बघू.

१८१० च्या दशकातलं अमेरिकेमधल्या एका बऱ्यापैकी चांगली आर्थिक परिस्थिती असणाऱ्या शेतकऱ्याच्या मुलीच्या विवाहाचं एक दृश्य चित्रकारानं ह्या चित्रात दाखवलंय. चित्रामध्ये उजवीकडून दुसरी दिसणारी तरुणी वधू आहे तर तिच्या डाव्या बाजूला असणारा तरुण वर आहे.

वधूचे कपडे (वेडिंग गाऊन) जवळपास घोट्यापर्यंत आहेत. श्रीमंत मुली लग्नामध्ये काही मीटर लांबी असणारा (मागे जमिनीवर लोळत जाणारा) गाऊन वापरत. जमिनीवर न लोळणारे गाऊन शेतकऱ्याच्या मुलींसाठी लग्नानंतरच्या वापरासाठीही योग्य ठरायचे. असे कपडे लग्नानंतरच्या काळात रविवारी चर्चमध्ये जाताना वापरले जायचे. चित्रातल्या वधूनं परिधान केलेला गाऊन पांढऱ्या रंगाचा आहे. पण त्या काळात वेगवेगळ्या रंगाचे गाऊन लग्नामध्ये वधू परिधान करायच्या. चित्रामध्ये वधू पटकन ओळखून येण्यासाठी तिच्यासाठी अशा रंगाचे कपडे निवडले असावेत असं मानण्यात येतं.

चित्रात सर्वात उजव्या बाजूला दिसतीये ती स्त्री आहे bridesmaid. ही bridesmaid वधूला विवाहाच्या दिवशी सतत साथ देते. तिने वधूच्या उजव्या हाताचा हातमोजा पकडला आहे. वधूनं उजव्या हातात वराचा हात घेतला आहे आणि वराचा एक हात तिच्या खांद्यावर आहे. हे कृत्य त्याकाळातही चांगलं / सुसंस्कृत वर्तनाचं मानलं जायचं नाही !!

वर आणि वधू यांच्या मागं भिंतीवर पिंजऱ्यामध्ये दिसणारे पक्षी lovebirds असावेत असं मानण्यात येतं. हे lovebirds प्रेमाचं, वचनबद्धतेचं प्रतीक असतात. (किंवा ते पक्षी आनंद आणि शांती यांचं प्रतीक असणाऱ्या पांढऱ्या कबूतरांचं (doves) असावेत असंही काहींचं मत आहे)  bridesmaid च्या मागच्या कपाटावर एक मांजर बसलंय तर खोलीत पुढच्या बाजूला एक कुत्रं बसलेलं दिसतंय. ह्या चित्रकाराचं एक खास वैशिष्ट्य म्हणजे त्यानं आपल्या प्रत्येक चित्रात किमान एक तरी प्राणी दाखवलाय !! चित्रातल्या लहान मुलाच्या हातात आपल्याला भोवऱ्याची दोरी दिसतीये. खोलीत दिसणारं फर्निचर, खोलीतली सजावट, लोकांचे कपडे हे सारं कुठल्याही शेतकऱ्याच्या घरी जवळपास असंच असायचं.

वधू आणि वर यांच्या डाव्या बाजूला दिसणारा, हातामध्ये छोटंसं पुस्तक घेतलेला वृद्ध माणूस म्हणजे त्यांच्या विवाहाचा धार्मिक विधी पार पाडणारा त्यांच्या धर्मातला क्लर्जीमॅन. तो आताच आलेला दिसतो. त्याची टोपी, काठी, पिशवी वगैरे चित्रातल्या डावीकडच्या खुर्चीवर ठेवलेले दिसतात.

चित्रामध्ये हिरवा कोट घालून  खुर्चीवर बसलेला माणूस वधूचा पिता आहे. त्याच्या बाजूला बसलेली काहीशी उदास असणारी स्त्री म्हणजे वधूची आई. त्यांना समोर बसलेली अजून एक लहान मुलगी आहे. वधूचा पिता आपल्या पत्नीची समजूत काढताना आपल्या दुसऱ्या कन्येकडं बोट दाखवतोय.

खोलीचं दार एका लहान मुलीनं उघडलंय आणि एक वृद्ध स्त्री आत येताना दिसतीये. वर आणि वधू यांची जवळीक तिला पसंत नाहीये. तिच्या चेहऱ्यावर आपल्याला प्रश्नचिन्ह दिसंतय !! 

- दुष्यंत पाटील

#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी

संदर्भ:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:1820-Country-Wedding-John-Lewis-Krimmel.jpg

https://www.pafa.org/collection/country-wedding-bishop-white-officiating

https://en.wikipedia.org/wiki/John_Lewis_Krimmel