भूगोलाचा पाठ

ओळख कलाकृतींची

भूगोलाचा पाठ

सतराव्या शतकाच्या उत्तरार्धात आणि अठराव्या शतकाच्या पूर्वार्धात फ्रान्समध्ये एक 'बॉयली' नावाचा चित्रकार होऊन गेला. त्यानं फ्रान्समधल्या त्या वेळच्या मध्यमवर्गीय समाजातल्या दैनंदिन जीवनातले प्रसंग दाखवणारी बरीचशी चित्रं काढली. या चित्रांमुळेच तो प्रसिद्ध झाला.

'भूगोलाचा पाठ' हे त्याचं एक गाजलेलं चित्र. त्यानं हे चित्र काढलंय १८१२ मध्ये. त्या वेळच्या फ्रान्सच्या प्रशासनात 'गॉड्री' नावाचा माणूस महत्वाच्या पदावर काम करायचा. गॉड्री आणि ह्या चित्राचा चित्रकार यांचे घनिष्ट संबंध होते. हा चित्रकार बऱ्याचदा गॉड्रीच्या घरी जायचा तेंव्हा गॉड्री आपल्या मुलीला भूगोल शिकवताना दिसायचा.

असाच एक प्रसंग या चित्रात दाखवला गेलाय.  चित्रकारानं या चित्रात गॉड्री आणि त्याची मुलगी यांना चित्रित केलंय. चित्रात वडील आपल्या मुलीला भूगोलाचे पाठ देताना दिसत आहेत. टेबलवर आपल्याला काही पुस्तकं दिसतात. एका बाजूला पृथ्वीचा गोलही दिसतोय - त्यामध्ये आपल्याला युरोप आणि आफ्रिका दिसत आहेत. टेबलवर खूप सारे नकाशे दिसत आहेत. अगदी जवळून पाहिल्यास आपल्याला यातल्या सर्वात खाली असणाऱ्या नकाशावर 'स्फिन्क्सचा पिरॅमिड' दिसतो. वडीलांचं नकाशावर काहीतरी काम चालू असताना मुलगी मागे उभी आहे. वडील काय करताहेत याकडं तिचं लक्ष आहे. 

गॉड्रीच्या घरी असणारं कुत्रंही चित्रकारानं या चित्रात दाखवलंय. हे कुत्रं आपल्या भुंकण्यामुळं बरंच प्रसिद्ध होतं. या कुत्र्याच्या भुंकण्यामुळं एकदा चोरांनाही पळून जावं लागलं होतं !! गॉड्री बसलेल्या खुर्चीचे हात आणि या कुत्र्याचा चेहरा बराचसा एकसारखा आहे. तसंच खुर्चीचे पाय आणि कुत्र्याचे पाय बरेचसे एकसारखे आहेत.

हे चित्र काढलं गेलं तेव्हा फ्रान्समध्ये नेपोलिअनचं राज्य होतं. मुलामुलींना शिक्षणात भूगोलाचा अभ्यास करण्यासाठी या काळात खूप प्रोत्साहन दिलं जायचं. नेपोलिअननं जिंकलेल्या नवीन प्रदेशाबरोबर भूगोलाचीही सुधारित आवृत्ती यायची !!
१७९८ ते १८०१ च्या दरम्यान नेपोलिअननं इजिप्तची मोहीम हाती घेतली होती. त्याचा संबंध या चित्राशी जोडला जातो. 

- दुष्यंत पाटील

#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी

संदर्भ:

https://www.kimbellart.org/collection/ap-199001

https://en.wikipedia.org/wiki/Louis-L%C3%A9opold_Boilly