सिंहासारख्या चेहऱ्यांचं रेखाटन

कुतूहल कलाविश्वातलं

सिंहासारख्या चेहऱ्यांचं  रेखाटन

प्राचीन ग्रीसमध्ये एक गंमतीदार  शास्त्र होतं. खरं तर त्याला शास्त्र म्हणणं चुकीचं होईल...या शास्त्राप्रमाणं एखादी व्यक्ती कशी दिसते, (विशेषतः चेहरा कसा दिसतो) यावरून त्या व्यक्तीच्या स्वभावाविषयी आडाखे बांधण्यात येत. याला physiognomy म्हणतात. हा सारा प्रकार आजच्या काळात अशास्त्रीय मानण्यात येतो. प्राचीन ग्रीसमध्ये ह्या physiognomy वर लोकांचा विश्वास असला तरी मध्ययुगात मात्र तो एक वादग्रस्त विषय बनला.

सतराव्या शतकात होऊन गेलेल्या एका फ्रेंच चित्रकारानं या विषयावर काम केलं. त्याचं नाव चार्ल्स ली ब्रून. हा चित्रकार चौदाव्या लुईच्या दरबारात चित्रकार म्हणून काम करायचा. चौदाव्या लुईनं तर त्याला 'आजपर्यंतचा सर्वश्रेष्ठ फ्रेंच कलाकार' म्हणून जाहीर केलं होतं.

या ब्रूनला physiognomy मध्ये विशेष रस होता. १६७१ मध्ये 'Royal Academy of Painting and Sculpture' ( रॉयल अकॅडमी ऑफ पेंटिंग अँड स्क्लप्चर) मध्ये त्यानं याच विषयावर एक व्याख्यान दिलं. वेगवेगळ्या भावनांमुळं मानवी चेहऱ्यामध्ये नेमके काय बदल होतात याविषयी त्यानं इथं आधी व्याख्यानं घेतली होती. पण physiognomy वर त्यानं १६७१ मध्ये पहिल्यांदाच व्याख्यान दिलं. या व्याख्यानात त्यानं मांडलेल्या विचारांपैकी काही भाग आज छापील स्वरूपात उपलब्ध आहे.

चार विशेष मुद्द्यांवर त्यानं भर दिला होता. सुप्रसिद्ध व्यक्ती आणि त्यांच्या चेहऱ्याची वैशिष्ट्यं यातला संबंध हा यातला एक महत्वाचा मुद्दा होता. त्यानं मानवी चेहऱ्याच्या वैशिष्टयांची प्राण्याच्या चेहऱ्याच्या वैशिष्टयांशी केली होती. यात डोळे, भुवया आणि मेंदू यांवर त्यानं भर दिला होता.

फ्रान्समधल्या जगप्रसिद्ध लूर या वस्तुसंग्रहालयात या चित्रकाराचे या विषयावरच्या रेखाटनांचे २ अल्बम आहेत. यात मानवी आणि प्राण्यांच्या चेहऱ्याची तुलना करणारी जवळपास अडीचशे रेखाटनं आहेत.  सोबत दिलेलं रेखाटन हे त्यापैकी एक. यात सिंहाशी साधर्म्य असणारे मानवी चेहरे दाखवले आहेत.

- दुष्यंत पाटील

#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी

संदर्भ:

https://www.louvre.fr/en/oeuvre-notices/relationship-human-figure-lion

https://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Le_Brun