माणसाचं आयुष्य

ओळख कलाकृतींची

माणसाचं आयुष्य

जॅन स्टीन हा सतराव्या शतकातला एक विख्यात डच चित्रकार. त्याची बरीचशी चित्रं दैनंदिन आयुष्यातलं चित्रण करणारी असायचीत. पण, त्यातून तो काहीतरी संदेश द्यायचा. त्याचं 'आनंदी कुटुंब' हे चित्र आपण पूर्वी पाहिलंय. जॅनचं एक गाजलेलं चित्र होतं 'माणसाचं आयुष्य'. सर्वसाधारण १६६५ च्या दरम्यान त्यानं हे चित्र काढलं.

माणसाचं अायुष्य नाट्यमय घटनांनी भरलेलं असतं. म्हणूनच आयुष्याला बऱ्याचदा रंगभूमीची उपमा दिली जाते. चित्रकारानं या चित्रात माणसाच्या आयुष्याचं चित्रण करताना एक रेस्टाॅरंटमधलं दृश्य दाखवलं असलं तरी बाहेर अशा तऱ्हेनं पडदा दाखवलाय की हे रेस्टाॅरंट एखाद्या रंगभूमीवर असल्याचा भास होतो.

या 'रंगभूमी'वर आपल्याला माणसं वेगवेगळ्या गोष्टींमध्ये रमून गेलेली दिसतात. यात आपल्याला लहान मुलंही खेळण्यात दंग झालेली दिसतात. चित्रात मागच्या बाजूला काही लोक टेबलवर त्या काळात लोकप्रिय असणारा एक खेळ खेळत आहेत. 

मध्यभागी एक माणूस गिटार वाजवताना दिसतोय, तर त्याच्या बाजूला बसलेला लठ्ठ माणूस संगीतात रममाण झालेला दिसतोय. लठ्ठ माणसाच्या शेजारी एक स्त्री बसली आहे. समोर जेवणाची प्लेट असली तरी तिच्या बाजूला बसलेल्या हातात गिटार असणाऱ्या माणसाच्या गाण्यात ती रमली आहे. हा गिटारवाला माणूस आपल्याला पाठमोरा दिसतोय. चित्रातल्या मध्यभागी असणाऱ्या गिटारवादकाच्या समोर एक वृध्द माणूस एका स्त्रीशी जवळीक साधण्याचा प्रयत्न करतोय. चित्रात डाव्या बाजूला खिडकीजवळ एक पुरूष आणि स्त्री विनोदगप्पांमध्ये मग्न दिसतात.

एकूणच चित्रातली सारी मंडळी चविष्ट जेवण, गप्पा, प्रितीचेष्टा (flirting), विनोद, संगीत, खेळ यामध्ये रमून गेलेले दिसतात. चित्रकाराच्या मते हेच माणसाचं आयुष्य आहे का? त्यानं या चित्रात सहजासहजी न लक्षात येणारा, पण माणसाच्या आयुष्यावरचं भाष्य सुचवणारा एक  धागा (clue) दिलाय. चित्रातल्या डाव्या बाजूच्या खिडकीवर एक माळा आहे. त्यात एक मुलगा बुडबुडे उडवतोय आणि  त्याच्या बाजूला एक कवटी आहे. बुडबुड्यांची खासियत म्हणजे ते मनमोहक दिसतात. पण एखाद्या क्षणी ते असं काही नाहीसे होतात की जणू काही त्यांना कधीच अस्तित्व नव्हते. मुलाच्या बाजूला असणारी कवटी माणसाच्या आयुष्याचा अविभाज्य भाग असणारा मृत्यू दर्शवते.

- दुष्यंत पाटील

#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी

संदर्भ:

https://www.wga.hu/html_m/s/steen/page2/life_man.html

https://mydailyartdisplay.wordpress.com/2011/08/26/the-life-of-man-by-jan-steen/

https://www.mauritshuis.nl/en/explore/the-collection/artworks/the-life-of-man-170/