कुतूहल कलाविश्वातलं
चार कला
चित्रकलेची दीर्घ आणि अखंड परंपरा असणारा एक देश म्हणजे चीन. चिनी चित्रकारांची चित्रं पाहण्यापूर्वी आपण थोडंसं चिनी संस्कृती जाणून घ्यायचा प्रयत्न करू. चिनी संस्कृतीप्रमाणं एखाद्या माणसाला 'विद्वान सद्गृहस्थ' व्हायचं असेल तर चार कलांमध्ये पारंगत असणं आवश्यक आहे. 'विद्वान सद्गृहस्थ' होण्याची ही संकल्पना तिथं शतकानुशतके तशीच आहे. या चार कला अशा आहेत :
१) किन नावाचं तंतुवाद्य वाजवता येणं: चिनी लोकांच्या विश्वासप्रमाणं या तंतूवाद्यानं हृदयातील खोल भावना दुसर्‍या व्यक्तीपर्यंत पोहोचवता येऊ शकतात. (त्यांच्या मते) ह्या वाद्याच्या वादनानं व्यक्तिमत्व फुलते, नैतिकता म्हणजे काय ते कळते, देव किंवा दानव यांच्याकडं काहीही मागता येतं, जीवन समृद्ध होतं. खरंतर हे वाद्य वाजवण्याची सर्वोकृष्ट पध्दत म्हणजे बाहेर सुगंधी धूपज्वलन करत चन्द्र प्रकाशात हे वाद्य वाजवावं.
एका दंतकथेप्रमाणं सर्वसाधारण २५०० ते २७०० वर्षापूर्वी एक बोया नावाचा वादक होऊन गेला. तो बाहेर मोकळ्या वातावरणात वादन करत असताना एका लाकुडतोड्यानं ते वादन ऐकलं. या लाकूडतोड्याला पटकन कळलं की तो वादक संगीतातून उत्तुंग पर्वत आणि त्यातून वाहणारं पाणी व्यक्त करत होता. आपलं संगीत समजल्यानं लाकुडतोड्यासोबत त्या वादकाची घट्ट मैत्री झाली. पुढं लाकुडतोड्याचा मृत्यू झाल्यावर वादकानं आपल्या वाद्याच्या तारा तोडल्या आणि ते वाद्य जमिनीवर फेकून दिलं !!
तेंव्हापासून ते अजतागायत चीनमध्ये "चांगले मित्र" असं सांगण्यासाठी "आवाज समजणारे" आणि चांगल्या दोस्तीसाठी किंवा सुंदर संगीतासाठी "उत्तुंग पर्वत आणि वाहतं पाणी" हे शब्दप्रयोग वापरतात !!!
२) बुद्धिबळासारखाच 'की' नावाचा एक पटावर खेळायचा एक खेळ खेळता येणं: ह्या खेळात बुद्धिबळापेक्षाही जास्त शक्यता असतात. ह्या खेळाची सुरूवात कधी आणि कशी झाली याविषयी बरेच वादविवाद आहेत.
३) चिनी कॅलिग्राफी : हजारो अक्षरं (खरंतर चित्रं) असणार्‍या चिनी लिपीमध्ये लिहीणं ही एक कला समजली जाते. शाई आणि कुंचला यांच्या सहाय्यानं लिहीण्याच्या या कलेला प्राचीन काळापासूनची परंपरा आहे. खरंतर ही चिनी अक्षरं चौरसाकृती असतात. पण कलाकार मंडळी कुंचल्यानं कमी अधिक जाडी वापरुन, घट्ट किंवा पातळ शाई वापरुन, कुंचल्याची गती बदलत या अक्षर लिहिण्यात प्रचंड विविधता आणतात. कॅलिग्राफीमधून भावना व्यक्त करता येऊ शकतात.
४) चित्रकला : चीनमध्ये चित्रकलेची परंपराही खूप जुनी आहे. ही चित्रकला आपण कारागिरीच्या उपक्रमांमधून (ओळख कलाकृतींची / कुतूहल कालाविश्वातलं) जवळून पाहु. ह्या चित्रकलेमध्ये मुख्यत्वे निसर्गचित्रं येतात. चित्रामध्ये चित्र, लिहिलेलं काव्य (ते लिहिण्यासाठी कॅलिग्राफी) अशा तीन कला एकत्र येतात. बर्‍याचदा ही चित्रं कृष्णधवल असतात आणि त्यात रेघेवरच्या प्रभूत्वाला खूप महत्व असते.
- दुष्यंत पाटील
#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी
संदर्भ :
तंतुवाद्य वादन
की नावाचा खेळ
चित्रकला आणि कॅलिग्राफी
No comments:
Post a Comment