पाईनचे वृक्ष

ओळख कलाकृतींची
पाईनचे वृक्ष

जपानमध्ये सोळाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात एक चित्रकार होऊन गेला - हासेगावा तोकाहु. घडीचित्रांसाठी तो प्रसिद्ध आहे. त्याचं घडीचित्रांमधलं 'पाईन वृक्ष' नावाचं एक चित्र आहे. ह्या चित्राचा समावेश जपानच्या राष्ट्रीय संपत्तीमध्ये करण्यात आला आहे. हे चित्र कागदावर शाईनं काढण्यात आलं आहे. या चित्राचे २ भाग आहेत. प्रत्येक भाग सहा पडद्यांचा बनला आहे. प्रत्येक पडद्यावर बरेचशे कागद वापरण्यात आलेले आहेत.
या चित्रामध्ये धुक्यामधले पाईन वृक्ष दाखवण्यात आलेले आहेत. धुक्यामुळं दूरचे वृक्ष धूसर दिसतात तर जवळचे वृक्ष स्पष्ट दिसतात. वृक्षांचे बारीकसारीक तपशील यात अप्रतिमरित्या दाखवण्यात आलेले आहेत. या चित्राची खासियत म्हणजे यातलं प्रकर्षानं जाणवणारं धुक्याचं अस्तित्व. वृक्षांचं चित्र म्हणून हे चित्र सुंदरच आहे, पण ह्या चित्राला जपानमध्ये एक प्रकारचा आध्यात्मिक अर्थही आहे.

तिथल्या तत्वज्ञानात एक संकल्पना आहे 'मा' नावाची. मा म्हणजे दोन वस्तूंच्या/रचनांच्या मधली रिकामी जागा किंवा दोन घटनांमधला रिक्त काळ. उदा. घरच्या भिंतींमधली जागा 'मा' असतो. जपानमध्ये मुलांना वाकून अभिवादन करायला शिकवताना सांगतात की वाकल्यानंतर काही क्षण थांबायला हवं, 'मा' व्यवस्थित असायला हवा. संगीतात स्वरांच्या मध्ये 'मा' असतो. 'मा' म्हणजे मुद्दामची विश्रांती (purposeful pause). या 'मा'ला तिथं अनन्यसाधारण महत्व आहे. जीवनात 'मा' असायला हवा.  प्रत्येक शहाण्या माणसानं विचार करताना 'मा' घ्यायला हवा. जपानमध्ये एखाद्याला मूर्ख म्हणायचे असेल  तर त्याला 'मा'शून्य असं म्हणतात !!

ह्या चित्रात हा 'मा' दाखवण्याचा प्रयत्न केलाय.  यामुळंच या चित्राला प्रचंड महत्व आहे.

- दुष्यंत पाटील

#ज्ञानभाषामराठीप्रतिष्ठान
#माझीशाळामाझीभाषा
#कारागिरी

संदर्भ :

http://www.theartwolf.com/landscapes/hasegawa-tohaku-pine-trees.htm
https://en.wikipedia.org/wiki/Sh%C5%8Drin-zu_by%C5%8Dbu
https://www.treehugger.com/culture/cultural-concept-ma-heart-japanese-minimalism.html